sanktuaria w Polsce

Jan Korcz
Czerwińsk nad Wisłą

Położony na wysokim brzegu Wisły jeden z najstarszych zespołów klasztornych na naszych ziemiach jest miejscem, w którym modlił się król Jagiełło przed wyprawą pod Grunwald, ale mury tego klasztoru pochodzą z czasów Bolesława Krzywoustego, a łaskami słynący obraz Matki Bożej - z roku 1612.

Czerwińsk leży przy trasie wiodącej z Warszawy do Płocka. Najstarsza wzmianka pochodzi z roku 1065. „Spominki Sochaczewskie" z przełomu XIV-XV wieku podają, że w roku 1124 Aleksander, biskup płocki, za czasów Bolesława ufundował kościół w Czerwińsku ku czci Błogosławionej Maryi Dziewicy. Do klasztoru sprowadzono kanoników regularnych opactwa św. Idziego w Liege (Belgia). Zachowała się bulla protekcyjna papieża Hadriana IV z roku 1155 pt. „Officii nostri nos" do przeora Gwidona. W roku 1161 Bolesław Kędzierzawy i Henryk Sandomierski nadali klasztorowi nowe przywileje. W 1294 r. zmarł i pochowany został tutaj książę Konrad Mazowiecki.

W średniowieczu Czerwińsk dzielił się na biskupi i klasztorny. Prawa miejskie Czerwińsk Biskupi otrzyma! w roku 1373, Klasztorny zaś dopiero w roku 1582. Zakonnicy oddawali się nie tylko pracy duszpasterskiej, ale także oświatowej i gospodarczej. Opróczszkółki ludowej prowadzili szkolę wyższego stopnia, w której wychowanie i wykształcenie pobierałkwiat młodzieży szlacheckiej. Jako jedni z pierwszych w Polsce zorganizowali też szpital i dom opiekuńczy, w którymwszyscy przebywający otrzymywali chętnie i szczodrze pomoc duchową i materialną.

Dzień odpustu Nawiedzenia NMP - 2 lipca 1410 r. - Władysław Jagiełło wraz z Witoldem, wielkim księciem litewskim, starszyzną i rycerstwem spędzili w Czerwińsku. Przedtem przeprawił się pod Wyszogrodem przez tzw. most łyżwowy,jakiego nikt nie widział. W czasie uroczystego nabożeństwa podniosłe kazanie do rycerstwa wygłosił biskup płocki Jakub Kurdwanowski. Po zwycięskiej bitwie król złożył w kościele czerwińskim dziękczynne wotum w postaci hełmu drucianego zwanego misiurką. Jeszcze dwukrotnie - w latach 1419 i 1422 - wojska polskie i litewskie spotykały się pod Czerwińskiem przed kolejnymi wyprawami na Krzyżaków.

W roku 1593 Zygmunt III Waza udając się do Szwecji wstąpił do Czerwińska, aby w obecności nuncjusza, arcybiskupa poznańskiego i biskupa płockiego wprowadzić - wbrew przepisom zakonnym - na urząd opata kardynała Andrzeja Batorego, bratanka króla Stefana. Już po zainstalowaniu w tutejszym kościele obrazu Matki Bożej, namalowanego przez Łukasza z Łowicza w 1612 roku, Czerwińsk nawiedzają kolejni władcy polscy: Władysław IV, złożył Wspomożycielce wiernych duże srebrne wotum za odzyskane zdrowie. Najczęstszym jednak gościem był tu Jan Kazimierz modląc się przed wyprawą przeciw Chmielnickiemu, a po zwycięstwie pod Beresteczkiem w 1651 roku zdobyte chorągwie złożył przed ołtarzem głównym jako wota dziękczynne. Ze starych wot pozostało jeszcze 103, a nowych wciąż przybywa.

Po prawie siedmiu wiekach obecności kanoników laterańskich zaborca rosyjski usunął ich z klasztoru. Na ich miejsce przyszły z Płocka norbertanki. Siostry otworzyły pensjonat dla córek okolicznych dziedziców. Uczyły je nie tylko czytania i pisania, ale także muzyki i śpiewu, ogrodnictwa, haftu i robótek ręcznych. Ale i one po upadku powstania styczniowego nie mogły przyjmować nowicjuszek, a w 1902 r. musiały opuścić Czerwińsk. Sanktuarium maryjne przeszło pod opiekę księży diecezjalnych. W 1908 roku odkryty został portal romański.

Dzięki staraniom ks. kanonika Eugeniusza Gruberskiego biskup Antoni Julian Nowowiejski przekazał w 1923 r. kościół i zrujnowany klasztor Zgromadzeniu Salezjańskiemu, które wkrótce otworzyło tu nowicjat. W 1930 r. do Czerwińska przybył prezydent Ignacy Mościcki. W 1933 r. spłonęły dachy klasztorne, ale z trudem uratowano kościół. Jesienią 1939 r. Niemcy wywieźli księży salezjanów i nowicjuszy do tzw. Generalnej Guberni, zostawiając tylko proboszcza, wikariusza i trzech braci, a klasztor zamienili na szkołę dla żandarmerii.

Po wojnie do Czerwińska powrócił nowicjat, a w klasztorze prowadzono przez kilka lat dom dziecka dla sierot po powstańcach warszawskich. Salezjanie przywracali zabytkowe obiekty do dawnej świetności przy pomocy Pracowni Konserwacji Zabytków z Warszawy. W latach 50-tych odkryto w Kaplicy Ukrzyżowanego freski z XII wieku. Stolica Apostolska przyznała w 1967 r. sanktuarium w Czerwińsku tytuł bazyliki mniejszej. Koronacji obrazu dokonał w 1970 r. kardynał Stefan Wyszyński. Uroczystościom w pierwszą rocznicę koronacji przewodniczył kardynał Karol Wojtyła. Już jako Jan Paweł II przekazał czerwińskiemu sanktuarium kielich mszalny z pateną.

Obecnie Czerwińsk liczy około 1700 mieszkańców. Ich głównym źródłem utrzymania są: rolnictwo, ogrodnictwo i sadownictwo. W dni odpustowe Czerwińsk zapełnia się pielgrzymami: 25 marca - Zwiastowanie NMP, zesłanie Ducha Świętego, 15 sierpnia - Wniebowzięcie NMP i 8 września - Narodzenie NMP. W okresie świąt Bożego Narodzenia księża salezjanie urządzają jasełka, a w Wielkim Poście - Misterium Męki Pańskiej. W maju odbywa się tutaj „Mariasong" - ogólnopolski przegląd piosenki maryjnej. Przy okazji pielgrzymek i wycieczek można zwiedzić wystawę eksponatów z terenów misji salezjańskich oraz izbę pamięci po należącym do Zgromadzenia Salezjanów kardynale Auguście Hlondzie, prymasie Polski.

Fot. Włodzimierz Świderski

nasze trasy terminy kraje przeczytaj o naszych trasach