Jej los, jej klęski, upadki, jej zmagania, zwycięstwa i chwałę. Było to i jest miejsce, w którym Matka Boża chciała w szczególny sposób zaznaczyć swoją obecność i miłość wobec wiernego ludu, a lud zrozumiał ten Jej zamiar i odpowiedział swoją obecnością i gotowością przyjęcia i pełnienia woli Jej Syna, i wydeptał szerokie ścieżki na Niej. Sanktuarium Różanostockie stało się więc miejscem szczególnego spotkania w Matce Ludu Bożego z Jego Bogiem. (…) Jest sanktuarium miejscem ciągle odnawianego przymierza i pogłębiającej się wierności człowieka Bogu, Kościołowi, samemu sobie i drugiemu człowiekowi. Stało się, więc ono miejscem szczególnej mocy, ośrodkiem życia duchowego promieniującym szeroko na całą okolicę. (…) Na mocy papieskiego breve wydanego przez mojego niezapomnianego Poprzednika Jana Pawła I zostaje ukoronowany »tyloma łaskami cudownymi świetny, tyloma cudami słynny« obraz Różanostockiej Wspomożycielki. W ten sposób na mapie pielgrzymowania Polaków – a często także ich Sąsiadów – do Tej, której zawierzyli swą własną koronę: to wszystko, co ona oznaczała, a więc naród i państwo oraz jego dzieje, na mapie szczególnej obecności Matki i Opiekunki, na mapie szczególnego kultu i szczególnej historii ludzkich serc i sumień zapala się nowy punkt świetlny. Do rejestru miejscowości, które szczycą się wizerunkiem Bogarodzicy ozdobionym papieskimi koronami i otaczają je miłością, zostaje wpisane sanktuarium Księży Salezjanów w Różanymstoku”.

W centrum tego świętego miejsca znajduje się cudowny obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus.

Dzieje sanktuarium sięgają przełomu XVI i XVII wieku, kiedy to majątek zwany Krzywym Stokiem wszedł w posiadanie szlacheckiego rodu Tyszkiewiczów. W połowie XVII wieku, tuż przed potopem szwedzkim, na zamówienie Tyszkiewiczów został namalowany obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus. Właśnie w czasie potopu miały miejsce pierwsze cuda przed obrazem, a w maju 1662 roku biskup wileński Jerzy Białłozor nakazał powołanej przez siebie komisji je zbadać. Rok później, również za sprawą Tyszkiewiczów, przybyli do sanktuarium ojcowie dominikanie, aby opiekować się – uznanym za cudowny – wizerunkiem. Tak było przez dwa stulecia. Obraz w tym czasie został przeniesiony z domu Tyszkiewiczów do drewnianego kościoła. Wtedy też nastąpiła zmiana nazwy miejsca na Różanystok.

Z sanktuarium różanostockim szczególnie w XIX wieku związana była martyrologia narodu polskiego pod zaborem rosyjskim. Najpierw po upadku powstania listopadowego car skasował klasztor dominikański w Różanymstoku, a po upadku powstania styczniowego postanowił zakonników wypędzić, a kościół zmienić w cerkiew. Do tej decyzji mogły przyczynić się procesje i manifestacje patriotyczne organizowane tu przed wybuchem powstania styczniowego. Carat w dobie rusyfikacji chciał wymazać Różanystok ze świadomości religijnej Polaków. W tym celu w 1900 roku sprowadził do klasztoru mniszki prawosławne. Jednak, jakby na przekór carskim ukazom, Matka Boża Różanostocka błogosławiła Polsce. Mówi się, że właśnie w dobie rusyfikacji Bóg obdarował Kościół w tym rejonie wieloma powołaniami kapłańskimi; szczególnie wymienia się tutaj proboszczów z pobliskiej Dąbrowy Białostockiej, na przykład ks. Koźmickiego czy też ks. Fordona, później spowiednika i doradcę św. Maksymiliana Kolbego. Gdy w 1915 roku w wyniku ofensywy państw centralnych wojska rosyjskie musiały się wycofać, mniszki prawosławne uciekły z Różanegostoku, zabierając ze sobą cudowny obraz i wywożąc go w głąb Rosji.

W wyniku pierwszej wojny światowej, rewolucji bolszewickiej i ugruntowania się na tym terenie władzy komunistycznej o obrazie mówiło się niewiele, nikt nie wiedział, gdzie się on znajduje. Dzisiaj wiadomo, że jest przechowywany w Połocku na Białorusi.

Jednakże w 1928 roku do Różanegostoku wprowadzono kopię obrazu poświęconą przez papieża Piusa IX i wizerunek ten jest czczony do dziś. Dominikanie już nie wrócili do Różanegostoku, a w 1918 roku proboszcz nowo powstałej tamtejszej parafii oddał święte miejsce księżom salezjanom, którzy do dziś sprawują posługę na tym terenie.

Salezjanie ugruntowali katolickość tej ziemi. W dwudziestoleciu międzywojennym rozwinęli szeroko zakrojoną działalność edukacyjno-wychowawczą, powołując do życia wiele szkół. Kolejna zawierucha dziejowa, druga wojna światowa, nie naruszyła sanktuarium, mimo że Niemcy zamierzali je wysadzić w powietrze. Okres komunizmu był kolejną próbą dla Różanegostoku. Władze zakazały salezjanom pełnić działalność edukacyjną, w wyniku czego księża zostali wysiedleni. W 1956 roku salezjanie wrócili jednak na to miejsce i kontynuują swoje dzieło po dzień dzisiejszy.

Cudowny obraz, którego kopia została namalowana w 1928 roku, koronowali w 1981 roku abp Franciszek Macharski, abp Henryk Gulbinowicz i bp Edward Kisiel. Sześć lat później Jan Paweł II podniósł rangę sanktuarium różanostockiego, nadając kościołowi tytuł bazyliki mniejszej. Cytowana wcześniej wypowiedź Ojca Świętego zachęca do pielgrzymowania do Różanegostoku nawet z drugiego końca Polski. Gościnni księża salezjanie codziennie przyjmują pielgrzymów, którzy stają przed obliczem Maryi w cudownym obrazie i zwiedzają zabytki sanktuarium.